Harcama Esasları (Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği (Sıra No:5))

GİRİŞ

Mali işlemlerin belli bir sistem içerisinde yürütülmesini düzenleyen ve disipline eden 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanununda;

a) Devlet hizmetlerinin gerektirdiği giderlerin her yıl bütçesine konulan ödeneklerle belirleneceği ve yapılması bir kanunla öngörülen hizmetlerin karşılığının mutlaka yılı bütçesine konulmasının gerektiği,

b) Bir yıl bütçesiyle verilen ödeneklerin kural olarak, ancak yılı içerisinde, alınan mal ve hizmetlerin karşılığı olduğu ve yıl sonuna kalan ödeneklerin iptal edileceği,

c) Verile emirlerine ihtiva ettikleri giderlerin yüklenme ve gerçekleştirilmesine ilişkin bütün kanıtlayıcı belgelerin asıllarının veya onaylanmış örneklerinin bağlanacağı,

hükme bağlanmıştır. Ayrıca, hakedişlerden yapılacak tevkifat ile kesintiler konusunda ilgili mevzuatta özel düzenlemeler bulunmaktadır.

Yukarıda belirtilen hükümler ile yılları bütçe kanunlarının ilgili maddeleri hükümleri de dikkate alınarak ve özel mevzuatlarındaki düzenlemeler çerçevesinde, bütçe ödeneklerinin kullanılması, yıl sonuna kalan ödeneklerin ödenek üstü harcamalara karşılık tutulması ve ödenek üstü harcama yetkisinin kullanılması ile hakedişlerden yapılacak tevkifat ve kesintiler konularında aşağıdaki açıklamaların yapılması gerekli görülmüştür.

I- BÜTÇE HARCAMALARINDA UYULACAK ESASLAR

A- GENEL ESASLAR

Özel kanunlarında aksine bir hüküm bulunmadıkça bütçe içinde bir giderin gerçekleştirilmesi, ancak Devlet adına bir malın teslim alınmış ya da hizmetin yapılmış olması ile mümkündür. Yapılan hizmet veya satın alınan mal karşılığında doğacak Devlet borcunun Kanun hükümlerine uygun olarak gider tahakkuk memurlarınca tahakkuk ettirilmesi esastır.

Tahakkuku tamamlanan borcun saymanlarca giderin mevzuata uygunluğu, gerçekleştirme ve yüklenme belgelerinin tamam olması ve yeterli ödeneğinin varlığı açısından 1050 sayılı Kanunun 81 inci maddesi gereğince incelendikten sonra alacaklılarına ödenmesi gerekmektedir. Kanun hükümlerine göre, yeterli ödeneğin bulunmaması ve belge eksikliği hallerinde saymanlar ödemeye zorlanamazlar ve ita amirleri de bu konuda sorumluluk üstlenemezler.

Ayrıca, yılı içinde alınmayan mal ve yapılmayan hizmetler karşılığı ödeneklerin yıl sonunda iptal edilmesi gerekmektedir.

B- ÖDENEK ÜSTÜ HARCAMALAR VE MEVKUFAT TALEPLERİ

Sayıştay Genel Kurulunun 17/2/1994 tarihli ve 4800/1 sayılı Kararında; Muhasebei Umumiye Kanunu ve bütçe kanunları ile Maliye Bakanına verilen ödenek aktarma yetkisinin mali yıl ile sınırlı olarak kullanılmasının ve buna bağlı olarak yıl sonunda kullanılmayan ödeneklerin iptal edilmesinin gerektiği, mali yıl bittikten sonra, biten mali yıla ait bütçe ile ilgili olarak aynı program içinde veya programlar arasında ödeneğe karşılık tutma işleminin yapılmasının mümkün bulunmadığı belirtilmektedir. Bu görüş, Bakanlığımızca da benimsenmiştir.

Bu nedenle, tahakkuk dairelerince ödeme emri olmaksızın tahakkuk ettirilen ve saymanlarca da ödeme emri aranmaksızın yapılan ödenek üstü harcamalara ilişkin “mevkufat” talepleri kesinlikle karşılanmayacaktır.

Tahakkuk memurları ve saymanların herhangi bir yaptırım ile karşılaşmamaları bakımından;

1- Tahakkuk dairelerince giderin karşılığı ödeneğe ilişkin ödeme emri, idarelerine (ita amirlerine) intikal ettirilmediği müddetçe, gider tahakkuk ettirilmeyecek ve ödenmesi için belgeler saymanlığa gönderilmeyecektir.

2- Saymanlıklarca;

a) İlgili mevzuatında ödeme emri aranmaksızın yapılması öngörülen ödemeler ile mali yılın ilk ayına münhasır olmak üzere, Bakanlığımızca verilen “mezuniyet” emirlerinde belirtilecek ödemeler dışında kalan geçici veya kesin ödemeler, mutlaka saymanlıklarına gönderilen Sayıştay vizeli ödeme emirlerine dayanılarak yapılacak, verilen bütçe içi avans ve açılan kredi karşılığı ödenekler kesinlikle saklı tutulacaktır.

b) Tahakkuk dairelerinden saymanlıklara intikal ettirilen giderlere veya avans ve kredilere ilişkin ödemelerin karşılığı ödeneğin ilgili tertipte mevcut olup olmadığı öncelikle kontrol edilecek, yeterli ödeneğin bulunmaması halinde ödeme yapılmayacak, avans verilmeyecek, Bakanlığımızdan kredi izni alınmış olsa bile kredi açılmayacak ve bunlara ilişkin evrak bekletilmeksizin ilgili tahakkuk dairesine iade edilecektir.

c) 3816 sayılı Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Yeşil Kart Verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanun ve bu Kanunun 12 nci maddesi uyarınca hazırlanan “Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Devlet Tarafından Karşılanması ve Yeşil Kart Uygulaması Hakkında Yönetmelik” hükümlerine göre Sağlık Bakanlığına bağlı kurum baştabipliğince tahakkuk ettirilen tedavi giderleri, mevzuatında öngörüldüğü gibi ödeme emri beklenmeksizin, 15 iş günü içerisinde ödenecektir.

Ödenek beklenmeksizin yapılan bu ödemeler karşılığı ödenek tahakkuk dairesince Sağlık Bakanlığından talep edilerek getirtilecek, saymanlıklarca da bu husus takip edilecektir.

Yılları bütçe kanunlarında 3816 sayılı Kanunun yukarıda belirtilen hükmünün uygulanmayacağı yolunda hüküm yer aldığı takdirde tahakkuk ettirilecek tedavi giderleri ödeneğine bağlı olarak ödenecektir.

C- ÖDENEK ÜSTÜ HARCAMA YAPILABİLECEK GİDERLER

Bazı hizmetler için yılı bütçesi ile verilen ödeneklerin yetersiz kalması durumunda ilave olarak harcanmasına gerek görülecek tutarı ödetmeye Maliye Bakanının yetkili olduğu, 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanununun 48 inci maddesinde hükme bağlanmıştır.

2004 Mali Yılı Bütçe Kanununun 49/a-1 maddesinde yukarıda bahsedilen maddenin reddiyata ilişkin hükmü dışındaki hükümlerinin uygulanmayacağı, 11/f maddesinde de mahkeme harçları, belirli satış aidatı ile oranı kanun ile saptanmış ödenti ve ikramiyeleri karşılamak maksadıyla Maliye Bakanlığı bütçesinde yer alan ödenekten kuruluşların bütçelerine aktarma yapmaya Maliye Bakanlığının yetkili olduğu ve mahkeme harçlarının ödeme emri beklenmeksizin ödenerek gerekli ödeneğin derhal Maliye Bakanlığından isteneceği hükümlerine yer verilmiştir.

Buna göre, mahkeme harçlarının ödeme emri beklenmeksizin ödenerek gerekli ödeneğin derhal Maliye Bakanlığından istenmesi, belirli satış aidatı ile oranı kanun ile saptanmış ödenti ve ikramiyelerin ödenmesinde ise ödeneğinin aranması gerekmektedir.

D- İLAMA BAĞLI BORÇLARIN ÖDENMESİNE İLİŞKİN ESASLAR

Yargı kuruluşlarından biri tarafından verilmiş ilam sonucunda doğan Devlet borcunun (ilama bağlı borçlar) ödenmesinde, 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanununun 59 uncu maddesinin ikinci fıkrası hükmünün göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Ancak, yılları bütçe kanunlarında söz konusu hükmün uygulanmayacağı hususunda hüküm bulunması halinde, ilgili yıl bütçe kanunundaki hükümler uygulanır.

E- ÇEŞİTLİ NEDENLERLE ÜRETİM VEYA İTHALATI YAPILMAYAN
İLAÇLARIN KİŞİSEL TEDAVİLER İÇİN YURT DIŞINDAN TEMİNİ

Hastanın tedavisi için hekim tarafından gerekli görülen ve reçeteye yazılan, ancak ülkemizde ruhsatı olmayan veya ruhsatlı olduğu halde çeşitli nedenlerle üretimi veya ithalatı yapılmayan ve Sağlık Bakanlığınca onaylanan reçetelerdeki ilaçların, kişisel tedaviler için Sağlık Bakanlığı ile Türk Eczacıları Birliği Merkez Heyeti arasında yapılan 3/12/1996 tarihli Protokol uyarınca yurt dışından temini için,

a) Hasta veya yakınları tarafından ilacın temini için hasta sevk kağıdı, Sağlık Bakanlığınca onaylı reçete ve hekim/sağlık kurulu raporundan oluşan evrak ile Türk Eczacıları Birliğine müracaat edilmesi,

b) Türk Eczacıları Birliğince, reçete muhteviyatı ilaçların Protokol hükümleri çerçevesinde yurt dışından temin edilerek hasta veya yakınlarına tutanak ile tesliminden sonra, Birlikçe (a) fıkrasında belirtilen belgelere ilaca ait fatura ve düzenlenen tutanak eklenerek, bedelinin tahakkuk etmesi için söz konusu evrakın ilgilinin bağlı olduğu kurum veya kuruluşun merkezdeki tahakkuk dairesine teslim edilmesi,

c) Merkezdeki tahakkuk dairelerince, tahakkuk eden ilaç bedelleri ödeneğinin ivedi olarak kuruluş merkez saymanlıklarına intikal ettirilmesi,

d) Kuruluşların taşra personeline ilişkin giderlerin merkez saymanlıklarına gönderilecek taşra ödeneklerinden karşılanmasına dikkat edilmesi,

e) Tahakkuk ettirilen ilaç bedellerinin kuruluş merkez saymanlığınca Birliğin banka hesabına aktarılması,

gerekmektedir.

F- DİĞER HARCAMA ESASLARI

Devlet Tarafından Kullanılan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümleri gereğince; il ve ilçelerdeki hükümet konaklarının söz konusu Yönetmelikte belirtilen donatımının, Maliye Bakanlığı bütçesinden defterdarlık muhasebe müdürlüklerine gönderilen ödeneklerle sağlanması gerekmektedir.

Bu nedenle, hükümet konakları için bahsi geçen Yönetmelikte öngörülen araç, gereç ve donatımla ilgili harcamalar, bu amaçla ödenek gönderilen defterdarlık muhasebe müdürlüklerince yapılacak, ilçe malmüdürlüklerince bu konuda harcama yapılmayacaktır.

Ancak, genel bütçeli dairelerin hükümet konakları dışındaki binaları için gerekli olan ve Yönetmelikte öngörülen araç, gereç ve donatımla ilgili harcamaların mahalli saymanlıklara gönderilen ödenek dahilinde yapılmasında bir sakınca bulunmamaktadır.

II- BÜTÇE EMANETİNE ALMA KOŞULLARI

Bilindiği gibi, bütçeye gider kaydıyla bir ödemenin bütçe emanetine alınabilmesi için;

1- Malın alınmış veya hizmetin yapılmış olması,

2- Gerçekleştirme ve yüklenme belgelerinin eksiksiz olarak düzenlenerek ödeme evrakı ekine bağlanmak ve ita amirlerince imzalanmak suretiyle saymanlığa gönderilmiş olması,

3- Ödenebilir duruma gelmiş olan söz konusu tutarın, hak sahibinin müracaat etmemesi veya nakit yetersizliği gibi nedenlerle ödenememiş olması,

gerekir.

Ancak, Bakanlığımıza intikal eden bilgilerden; özellikle yıl sonlarında mahalline gönderilmiş bulunan ödeneklerin tenkis edilmesini önlemek amacıyla, alınmamış olan mal ve hizmetler alınmış gibi gösterilmek veya Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliğine göre ödeme belgesine bağlanması zorunlu olan belgelerden tamamı veya bir kısmı düzenlenmeden bütçe emanetleri hesabına alınmak, hatta bazı durumlarda nakden ödeme yapılmak suretiyle ödenek kullanımı yoluna gidildiği anlaşılmaktadır.

Bu yöndeki fiil ve hareketler, kişileri 1050 sayılı Kanunun 22 nci maddesinde açıklanan mali, idari ve cezai yaptırımlarla karşı karşıya bırakacağından, tahakkuk memurları, saymanlar, ita amirleri ve diğer görevlilerin bu konularda daha hassas ve dikkatli olmaları gerekmektedir.

III- YÜRÜRLÜK

14/1/2003 tarihli ve 24993 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5 sıra no.lu Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği ile ek ve değişiklikleri yürürlükten kaldırılmıştır.

Bu Tebliğ, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Tebliğ olunur.